Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 99+100+101: Tiếng nói của văn nghệ (Nguyễn Đình Thi)

TIẾT 99, 100, 101: 
 I. Đọc - hiểu chú thích : 
1. Tác giả: 
TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ 
Nguyễn Đình Thi 
 I. Đọc – Tìm hiểu chung 
1. Tác giả: 
TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ 
Nguyễn Đình Thi 
- Quê: Hà Nội 
- Làm thơ, viết văn, sáng tác nhạc, soạn kịch, viết lý luận phê bình 
2. Tác phẩm: 
 I. Đọc – Tìm hiểu chung 
a. Hoàn cảnh sáng tác: 
 Viết năm 1948, in trong cuốn “Mấy vấn đề văn học” 
b. Thể loại: 
Nghị luận 
TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ 
Nguyễn Đình Thi 
c. Bố cục 
+ Phần 1 : Từ đầu -> tâm hồn: Nội dung của văn nghệ. 
+ Phần 2 : Tiếp theo -> trang giấy: Sự cần thiết của văn nghệ đối với con người. 
+ Phần 3 : Còn lại: Khả năng kì diệu của văn nghệ 
TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ 
Nguyễn Đình Thi 
Em hiểu văn nghệ là gì? 
Theo em, tác phẩm văn nghệ lấy chất liệu từ đâu? 
Thực tại cuộc sống là gì? 
Tác phẩm nghệ thuật lấy chất liệu từ thực tại. Vậy người nghệ sỹ lấy như thế nào? 
Người nghệ sỹ sáng tạo ra tác phẩm nghệ thuật nhằm mục đích gì? 
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT 
1. NỘI DUNG PHẢN ÁNH CỦA VĂN NGHỆ 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
Văn nghệ phản ánh thực tại khách quan 
- Văn nghệ không sao chép nguyên si mà có sự lựa chọn, sắp xếp theo cái nhìn cá nhân, sự sáng tạo của nghệ sĩ. 
Ví dụ 
+ Truyện Kiều là cuộc đời số phận con người trong xã hội phong kiến. 
 + Cái chết thảm khốc là An-na Ca-rê-nhi-na trong tác phẩm cùng tên của Lép. 
? Bằng những kiến thức văn học em hãy lấy một tác phẩm cụ thể đã để lại lời nhắn gửi sâu sắc trong em? 
+ đều viết về người nông dân trong xã hội cũ nhưng chị Dậu khác Lão Hạc. 
- Văn nghệ thể hiện tư tưởng, tình cảm của người nghệ sỹ. 
+ 2 câu thơ của Nguyễn Du thể hiện tình yêu cuộc sống 
+ Tôn X tôi viết về An-na Ca-rê-nhi-na với sự thông cảm. 
 Ví dụ : Qua tác phẩm “Chiếc lá cuối cùng”, nhà văn Mỹ O. Henry muốn gửi gắm điều gì? 
- Tình yêu thương giữa những con người nghèo khổ trong xã hội 
Theo dõi SGK trang 13 -14: “Lời gửi của nghệ thuật không những là một bài học luân lí.... Một cách sống của tâm hồn” 
Hãy cho biết những lời nhắn của Nguyễn Du đến người đọc có phải bằng triết lí khô khan không? 
Lời nhắn gửi của tác phẩm nghệ thuật chứa đựng điều gì ở người nghệ sỹ? 
Thế giới tâm hồn ấy đã tác động đến người đọc bằng cách nào? 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
- Lời gửi của văn nghệ không phải là những lý thuyết khô khan, mà là những say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng, phấn khích 
 -> Khiến ta rung động ngỡ ngàng để rồi thay đổi “mắt ta nhìn, óc ta nghĩ”... 
Ví dụ : 
Anh thanh niên trong tp Lặng lẽ Sa Pa 
II. Tìm hiểu chi tiết : 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
? Nội dung phản ánh, thể hiện của các tác phẩm văn nghệ khác với nội dung của các bộ môn khoa học khác như thế nào? 
- Các bộ môn KH: ( chính trị, kinh tế, địa lý, lịch sử..) khám phá, miêu tả, đúc kết bộ mặt tự nhiên hay XH, các quy luật khái quát. 
- ND văn nghệ: Tập trung khám phá thể hiện chiều sâu tính cách, số phận con người, thế giới bên trong của con người. Nội chủ yếu của văn nghệ là hiện thực mang tính cụ thể, (khách quan) sinh động, là đời sống tình cảm của con người qua cái nhìn và tình cảm có tính chất cá nhân của người nghệ sĩ. 
? Em có nhận xét gì về cách lập luận của tác giả trong phần thứ nhất này? 
-> Cách lập luận chặt chẽ, kết hợp với những dẫn chứng sinh động. 
* VĂN NGHỆ PHẢN ÁNH HIỆN THỰC KHÁCH QUAN QUA CÁI NHÌN VÀ TÌNH CẢM CÁ NHÂN NGHỆ SỸ ĐỂ TỪ ĐÓ LÀM PHONG PHÚ ĐỜI SỐNG TÂM HỒN NGƯỜI TIẾP NHẬN. 
II. Tìm hiểu chi tiết 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
Đọc đoạn: “c húng ta nhận rõ văn nghệ là sự sống”. Khi con người bị ngăn cách với c/s thì văn nghệ có ý nghĩa gì? 
HS: theo em tiếng nói của văn nghệ cần thiết với con người trong những trường hợp nào? 
- Ví dụ: Nhật ký trong tù. 
 Người ở trong nhà giam...tù chung thân... tiếp xúc với cuộc sống bên ngoài.... 
- Những người đàn bà lam lũ... Đầu tắt mặt tối, sống tối tăm...khác hẳn khi ru con, hát ghẹo....được cười hả dạ hay rỏ giấu một giọt nước mắt... 
- Văn nghệ là sợi dây buộc chặt họ với thế giới bên ngoài 
a. Trong trường hợp con người bị ngăn cách với cuộc sống 
 (TỐ HỮU) 
KHI CON TU HÚ 
NGẮM TRĂNG – HỒ CHÍ MINH 
“ Văn nghệ là sợi dây buộc chặt con người với cuộc sống bên ngoài .” 
“ Những người đàn bà nhà quê lam lũ ngày trước, suốt đời đầu tắt mặt tối, sống tối tăm, vậy mà biến đổi khác hẳn, khi họ ru con hay hát ghẹo nhau bằng một câu ca dao, khi họ chen nhau say mê xem một buổi chèo ..làm cho những con người ấy trong một buổi được cười hả dạ hay rỏ giấu một giọt nước mắt ” 
II. Tìm hiểu chi tiết : 
? Trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày văn nghệ có ý nghĩa gì? 
- lời nói của văn nghệ giúp con người vui lên, vượt qua mọi khó khăn trong hiện tại, biết rung cảm và biết ước mơ 
Nếu không có văn nghệ đời sống con người sẽ ra sao? Tóm lại văn nghệ có vai trò gì đối với đời sống mỗi người? 
*Văn nghệ giúp chúng ta sống đầy đủ hơn, phong phú hơn trên phương diện tinh thần. Giúp cho đời sống chúng ta ngày càng đẹp đẽ đáng yêu, giúp con người biết tin yêu vào cuộc sống. 
a. Trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
3. Khả năng cảm hóa và sức mạnh lôi cuốn kì diệu của văn nghệ. 
? Văn nghệ có con đường riêng tiếp cận với người đọc, hãy tìm câu văn thể hiện khả năng cảm hóa và sức lôi cuốn kì diệu của văn nghệ ? 
HS: Theo dõi SGK trang 1 5 : “ Tác phẩm vừa là kết tinh .... cho xã hội.” 
 .Nghệ thuật không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi, nghệ thuật đốt lửa trong lòng chúng ta, khiến chúng ta phải tự bước lên đường ấy.... 
...Văn nghệ tạo được sự sống cho tâm hồn... Mở rộng khả năng của tâm hồn, làm cho con người vui buồn nhiều hơn, yêu thương và căm hờn được nhiều hơn..... 
...Nghệ thuật giải phóng được cho con người khỏi những biên giới của chính mình, nghệ thuật xây dựng con người hay nói đúng hơn, làm cho con người tự xây dựng được... 
II. Tìm hiểu chi tiết : 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
3. Khả năng cảm hóa và sức mạnh lôi cuốn kì diệu của văn nghệ. 
- Văn nghệ có sức lay động cảm xúc, tâm hồn của con người, khai sáng nhận thức và tâm hồn con người qua con đường tình cảm. 
III . Tổng kết. 
 1. Nội dung. 
- Bằng những rung động mãnh liệt của tâm hồn, văn nghệ đã nối sợi dây đồng cảm giữa nghệ sĩ và bạn đọc 
- Văn nghệ giúp con người sống phong phú, tự hoàn thiện nhân cách, tâm hồn. 
 2. Nghệ thuật . 
- Hệ thống luận điểm chặt chẽ, hợp lí. 
- Cách viết ngắn gọn, giàu hình ảnh, dẫn chứng thuyết phục. 
Giọng văn chân thành, say sưa, nhiệt tâm. 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
- Học bài cũ 
- Lấy các dẫn chứng để chứng minh cho những nhận định của tác giả trong văn bản Tiếng nói cảu văn nghệ 
- Chuẩn bị bài sau: Khởi ngữ