Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài 23: Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải)

Muà Xuân Nho Nhỏ 
_Thanh Hải_ 
I. TÌM HIỂU CHUNG: 
Tác giả: 
Thanh Hải (1930-1980), tên thật là Phạm Bá Ngoãn. 
Nơi sinh: Thừa Thiên Huế. 
Thanh Hải là một nhà thơ cách mạng. 
Là người có công đầu trong nền thơ ca Cách Mạng Miền Nam. 
1 
2. Tác phẩm : 
- Hoàn cảnh sáng tác: 11/1980, khi đất nước đã được đổi mới xây dựng cuộc sống mới với muôn ngàn khó khăn thử thách. 
- Sau khi sáng tác bài thơ được một tháng thì ông qua đời. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:1. Mạch cảm xúc: 
Đi từ mùa xuân thiên nhiên, đất nước, lòng người đến khúc hát quê hương 
2. Đại ý: 
Bài thơ thể hiện niềm yêu nước thiết tha cuộc sống đất nước và nguyện ước của tác giả 
2 
3. Bố cục: 3 phần.4. Phân tích: 
3 
CẢM XÚC TRƯỚC MÙA XUÂN THIÊN NHIÊN VÀ ĐẤT TRỜI XỨ HUẾ 
Mọc giữa dòng sông xanh 
Một bông hoa tím biếc 
Ơi con chim chiền chiện 
Hót chi mà vang trời 
4 
-> Nhấn mạnh gợi cảm nhận về sự vận động, sinh sôi, sức sống mãnh liệt của thiên nhiên mùa xuân 
- Hình ảnh: 
+ Dòng sông 
+ Bông hoa 
+ Con chim 
→ Hình ảnh bình dị,quen thuộc. Gợi không gian 
Rộng lớn, khoáng đãng 
- Màu sắc: xanh, tím → tươi sáng , hòa bình 
- Âm thanh: tiếng chim hót vang trời →tươi vui , rộn ràng , náo nhiệt 
Bức tranh thiên nhiên vô cùng tươi đẹp, tràn đầy sức sống và đậm phong vị xứ Huế 
5 
Ơi con chim chiền chiện 
Hót chi mà vang trời 
Từng giọt long lanh rơi 
Tôi đưa tay tôi hứng 
Ơi, chi → Âm sắc ngọt ngào của con người xứ Huế 
Hứng → Đón nhận một cách nâng niu , trân trọng 
Nghệ thuật: Đảo ngữ, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
→ Cảm xúc say sưa, ngây ngất của thi nhân 
→Tình yêu thiên nhiên , yêu cuộc sống thiết tha 
=> Mở đầu bài thơ là bức tranh mùa xuân tươi đẹp trong trẻo, đầy dức sống của thiên nhiên, đất trời cứ Huế và cảm xúc say sưa, ngây ngất của nhà thơ. 
CẢM XÚC TRƯỚC MÙA XUÂN ĐẤT NƯỚC VÀ CON NGƯỜI 
Lộc: - giắt đầy: người cầm súng 
 - trải dài: người ra đồng 
6 
→ bảo vệ tổ quốc 
→ lao dộng , dựng xây đất nước 
=>Sức sống,sức xuân mạnh mẽ,căng tràn trên mọi miền đất nước 
Tất cả như hối hả 
Tất cả như xôn xao 
Nghệ thuật: 
+ Điệp từ 
+ Sử dụng từ láy và hình ảnh thơ giàu giá trị biểu cảm 
-> Nhấn mạnh sức sống, sức xuân mạnh mẽ và khí thế khẩn trương của quê hương đất nước 
-> Tạo âm hưởng vui tươi, rộn ràng 
=> Khí thế khẩn trương, náo nức, sôi động của quê hương đất nước 
-> mùa xuân tươi đẹp hứa hẹn nhiều điều tốt đẹp 
Con người yêu cuộc sống, yêu quê hương, hết lòng phục vụ đất nước 
Đất nước bốn ngàn năm 
- Bề dày lịch sử giữ nước và dựng nước với biết bao gian khổ thăng trầm 
- Thái độ của nhà thơ: Vừa trân trọng vừa tự hào lại vừa trĩu nặng yêu thương bởi những thăng trầm gian khổ mà đân tộc ta đã phải trải qua 
=> Lối sống thủy chung tình nghĩa, ướng nước nhớ nguồn 
7 
8 
Đất nước như vì sao 
- Nghệ thuật: so sánh 
- Hình ảnh khiêm nhường: khẳng định sự trường tồn, phát triển bền vững và tương lai tươi sáng của đất nước 
- Thể hiện tình yêu, niềm tự hào và tin tưởng của nhà thơ giành cho đất nước 
-> Hình ảnh nhân hóa, so sánh đẹp và điệp ngữ đầy ý nghĩa nhấn mạnh đất nước như người bà, người mẹ trải qua bao gian khổ mà anh hùng, một đất nước luôn gương cao ngọn cờ độc lập 
=> Niềm tự hào và rin tưởng vào bề dày lịch sử 
ƯỚC NGUYỆN CỦA NHÀ THƠ 
- Ta làm: + Con chim hót 
+ Một cành hoa 
+ Một nốt trầm 
-> Ước nguyện cống hiến cho đời một cách khiêm nhường, thầm lặng 
Dù là: + Tuổi hai mươi 
+ Khi tóc bạc 
-> Điệp từ, hoán dụ: Khát vọng cống hiến vượt thời gian, chân thành và tha thiết, cống hiến những gì tốt đẹp nhất, tinh túy nhất, dù nhỏ bé, khiêm nhường 
9 
Một bạc 
Nghệ thuật điệp ngữ, đảo ngữ, hoán dụ -> lặng lẽ, âm thầm cống hiến hết mình, không ở tuổi tác mà ở tâm huyết chân thành của con người. Đay là một quan niệm sống thật đẹp, tiến bộ tích cực. 
10 
LỜI NGỢI CA QUÊ HƯƠNG ĐẤT NƯỚC 
Ta xin hát: + Nam ai 
 + Nam bình 
-> Thể hiện niềm khát khao thiết tha bội hồi của nhà thơ 
Nước non ngàn dặm mình 
Nước non ngàn dặm tình 
-> Điệp ngữ: Điệp khúc vang vọng mãi mãi ngợi ca mùa xuân quê hương đất nước 
11 
III. TỔNG KẾT:1. Nghệ thuật: 
- Thể thơ năm chữ nhẹ nhàng, tha thiết, mang âm hưởng gần gũi với dân ca 
- Kết hợp hài hòa giữa hình ảnh thơ tự nhiên, giản dị với những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng khái quát 
- Sử dụng ngôn ngữ thơ giản dị, trong sáng, giàu hình ảnh, giàu cảm xúc với ẩn dụ, điệp ngữ, sử dụng từ ngữ xưng hô hợp lí 
- Có câu từ chặt chẽ, giọng thơ luôn có sự biến đổi phù hợp với nội dung từng đoạn 
12 
2. Ý nghĩa: 
Bài thơ thể hiện những rung cảm tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, đất nước và khát vọng được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời 
13