Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài: Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp theo)

NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( tiếp theo) 
 Chò Daäu vöøa noùi vöøa meáu: 
 Thoâi u khoâng aên,ñeå phaàn cho con. Con chæ ñöôïc aên ôû nhaø böõa naøy nöõa thoâi . U khoâng muoán aên tranh cuûa con.Con cöù aên thaät no,khoâng phaûi nhöôøng nhòn cho u. 
 Caùi Tí chöa hieåu heát yù caâu noùi cuûa meï,noù xaùm maët laïi vaø hoûi baèng gioïng luoáng cuoáng: 
 -Vaäy thì böõa sau con aên ôû ñaâu? 
 Ñieåm theâm moät “ giaây” nöùc nôû ,chò Daäu ngoù con baèng caùch xoùt xa. 
 - Con seõ aên ôû nhaø cuï Nghò thoân Ñoaøi . 
 Caùi Tí nghe noùi giaõy naûy ,gioáng nhö seùt ñaùnh beân tai,noù lieäng cuû khoai vaøo roå vaø oaø leân khoùc: 
 -U baùn con thaät ö ? Con van u, con laïy u, con coøn beù boûng, u ñöøng ñem baùn con ñi, toäi nghieäp.U ñeå con ôû nhaø chôi vôùi em con. (Ngoâ Taát Toá, Taét Ñeøn ) 
Ghi nhớ (trang 91) 
 Để sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây: 
- Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. 
- Người nghe ( người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý. 
1. Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó? 
( thảo luận nhóm lớn: 2 phút) 
a .– Anh noùi nöõa ñi. - OÂng giuïc. 
 -Baùo caùo heát !- Ngöôøi con trai vuït trôû laïi gioïng vui veû. – Naêm phuùt nöõa laø möôøi.Coøn hai möôi phuùt thoâi.Baùc vaø coâ vaøo trong nhaø. Cheø ñaõ ngaám roài ñaáy. 
 Thì giôø ngaén nguûi coøn laïi thuùc giuïc caû chính ngöôøi hoïa só giaø.OÂng theo lieàn anh thanh nieân vaøo trong nhaø,ñaûo nhìn qua moät löôït tröôùc khi ngoài xuoáng gheá. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa ) 
b . – [ ] Anh Taán naøy !Anh baây giôø sang troïng roài,coøn caàn quaùi gì caùc thöù ñoà goã hö hoûng naøy nöõa.Chuyeân chôû laïi lòch kòch laém.Cho chuùng toâi khuaân ñi thoâi.Chuùng toâi nhaø ngheøo duøng ñöôïc taát. 
 - Coù gì ñaâu maø sang troïng ! Chuùng toâi caàn phaûi baùn caùc thöù naøy ñi ñeå 
 - Aùi chaø ! Anh baây giôø laøm quan roài maø baûo laø khoâng sang troïng ? Nhöõng ba naøng haàu.Moãi laàn ñi ñaâu laø ngoài kieäu lôùn taùm ngöôøi khieâng,coøn baûo laø khoâng sang troïng ? Höø ! Chaúng caùi gì giaáu noåi chuùng toâi ñaâu ! 
 Toâi bieát khoâng theå noùi laøm sao ñöôïc ñaønh ngaäm mieäng,ñöùng traàm ngaâm. 
 -OÂi daøo ! Thaät laø caøng giaøu coù caøng khoâng daùm rôøi moät ñoàng xu ! Caøng khoâng daùm rôøi ñoàng xu laïi caøng giaøu coù! ! 
 ( Lỗ Tấn, Cố hương ) 
C . Thoaét troâng naøng ñaõ chaøo thöa: 
 “ Tieåu thö cuõng coù baây giôø ñeán ñaây ! 
 Ñaøn baø deã coù maáy tay, 
 Ñôøi xöa maáy maët ñôøi naøy maáy gan ! 
 Deã daøng laø thoùi hoàng nhan, 
Caøng cay nghieät laém caøng oan traùi nhieàu.” 
 Hoaïn Thö hoàn laïc phaùch xieâu, 
 Khaáu ñaàu döôùi tröôùng lieäu ñieàu keâu ca. 
 ( Nguyeãn Du, Truyeän Kieàu ) 
2. Noù nhìn daùo daùc moät luùc roài keâu leân: 
 -Côm soâi roài,chaét nöôùc giuøm caùi! – Noù cuõng laïi noùi troång. 
 Toâi leân tieáng môû ñöôøng cho noù: 
 - Chaùu phaûi goïi “ Ba chaét nöôùc giuøm con”, phaûi noùi nhö vaäy. 
 Noù nhö khoâng ñeå yù ñeán caâu noùi cuûa toâi,noù laïi keâu leân: 
 - Côm soâi roài, nhaõo baây giôø ! 
 Anh Saùu vaãn ngoài im [ ] ( Nguyeãn Quang Saùng ) 
3. Haõy ñieàn vaøo löôït lôøi cuûa B trong ñoaïn thoaïi sao ñaây moät caâu coù haøm yù töø choái . 
 A : Mai veà queâ vôùi mình ñi ! 
 B : / / 
 A : Ñaønh vaäy . 
4. Tìm haøm yù cuûa Loã Taán qua vieäc oâng so saùnh “ hi voïng ” vôùi “ con ñöôøng ” trong caùc caâu sau : 
 Toâi nghó buïng : Ñaõ goïi laø hi voïng thì khoâng theå noùi ñaâu laø thöïc,ñaâu laø hö. Cuõng gioáng nhö nhöõng con ñöôøng treân maët ñaát; kì thöïc treân maët ñaát voán laøm gì coù ñöôøng. Ngöôøi ta ñi maõi thì thaønh ñöôøng thoâi. ( Loã Taán, Coá höông ) 
5. Mẹ ơi, trên mây có người gọi con: 
 “Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.” 
Con hỏi:“Nhưng làm thế nào mình lên đó được ?”. 
 Họ đáp: “Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”. 
 “Mẹ mình đang đợi ở nhà” - con bảo - “Làm sao có thể rời mẹ mà đến được ?”. 
 Thế là họ mỉm cười bay đi. 
Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ. 
Con là mây và mẹ sẽ là trăng. Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm... ( R.Ta-go, Mây và sóng ) 
5. -Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc. 
 -Bọn tớ chơi rất vui! 
- Không biết có ai muốn chơi với bọn tớ không? 
- Nếu không chơi như bọn tớ thì liệu cuộc sống còn có ý nghĩa gì? 
5. Trong sóng có người gọi con : 
 “ Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao”. 
 Con hỏi: “ Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?”. 
 Họ nói: “ Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại, cậu sẽ được làn sóng nâng đi”. 
 Con bảo: “ Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?”. 
 Thế là họ mỉm cười nhảy múa lướt qua. 
 Nhưng con biết trò chơi khác hay hơn. 
 Con là sóng và mẹ sẽ là bến bờ kì lạ, 
 Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ. 
 Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào. 
Củng cố: 
 Em hãy nêu điều kiện để sử dụng hàm ý? 
 Hướng dẫn tự học : Xác định điều kiện và chỉ ra hàm ý được sử dụng trong một đoạn văn tự chọn. 
 Chuẩn bị bài mới : Trả bài Tập làm văn số 6: nghị luận văn học (làm ở nhà) 
_ Xem lại các bước làm bài 
_ Nội dung của dàn ý để đối chiếu với bài làm 
_ Rút ra ưu điểm, khuyết điểm của bài văn