Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 122+123+124: Văn bản: Sang thu (Hữu Thỉnh)

SANG THU 
Tiết 122, 123, 124: 
(Hữu Thỉnh) 
 Phong cách thơ tha thiết, nhỏ nhẹ, sâu lắng 
- Hữu Thỉnh ( 1942); quê: Tam Dương, Vĩnh Phúc 
- Nhà thơ quân đội, nổi tiếng thời chống Mỹ 
I. Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả: 
 2. Tác phẩm : 
Bài thơ viết cuối năm 1977, khi đất nước đã thống nhất 
c. Đề tài: 
a. Đọc: 
b. Thể thơ: 5 chữ 
 Bài thơ thể hiện những rung động, cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những biến chuyển nhẹ nhàng mà rõ rệt của đất trời lúc cuối hạ sang đầu thu. Đồng thời diễn tả những chiêm nghiệm sâu lắng của nhà thơ. 
Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong gió se 
Sương chùng chình qua ngõ 
Hình như thu đã về 
Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi./. 
 SANG THU 	  ( Hữu Thỉnh ) 
P1: Những cảm nhận ban đầu về phút giây giao mùa cuối hạ đầu thu. 
P2: Những chuyển biến trong không gian và cảnh vật lúc sang thu. 
II. Phân tích: 
Bức tranh thiên nhiên giao mùa: hạ-thu 
Tác giả cảm nhận mùa thu về qua những tín hiệu nào của thiên nhiên? 
1. Khổ 1: Chớm thu 
- Tín hiệu chuyển mùa 
Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong gió se 
Sương chùng chình qua ngõ 
Hình như thu đã về 
Làn hương ổi đậm đặc; 
Gió se lạnh; 
Sương chùng chình giăng mắc 
- Từ bỗng => đặt đầu câu diễn tả sự đột ngột bất ngờ, không báo trước. 
- Phả => ĐT mạnh gợi sự nồng nàn, đậm đặc của mùi hương ổi -> lan ra không gian rộng. 
- Sương chùng chình => Nhân hóa đặc sắc, gợi nét thơ, khi ngang qua ngõ làn sương lưu luyến cố ý đi chậm lại. 
=> Từ ngữ tinh tế, gợi cảm; cảm nhận không gian giao mùa tinh tế bằng nhiều giác quan: khứu giác, xúc giác, thị giác. 
- Hình như thu đã về 
=> sự ngỡ ngàng, ngạc nhiên, cảm giác chưa thật rõ ràng: Cảm xúc bâng khuâng, xao xuyến. 
TTT 
2. Khổ 2, 3: Thu về 
- Sông: dềnh dàng 
 Chim: vội vã 
=> H/a thiên nhiên quen thuộc, đối lập nhanh >< chậm; k/g sang thu cao, rộng. 
Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
>< 
- Đám mây mùa hạ - vắt nửa mình sang thu 
=> Nhân hóa độc đáo, thú vị, nên thơ gợi nhiều liên tưởng: k/g giao mùa tựa như có vách ngăn vô hình một nửa đám mây còn lưu luyến mùa hạ, nửa kia đã bị mùa thu hấp dẫn. 
Khổ 2: 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
 Các h/t thiên nhiên: Nắng vẫn còn , mưa đã vơi , sấm cũng bớt 
Thu đến, dư âm của mùa hạ vẫn còn 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi 
Khổ 3: 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
 Trên hàng cây đứng tuổi 
 - Nghĩa tả thực: 
Sấm: những vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời. 
Hàng cây đứng tuổi: Con người từng tr ải sẽ có bản lĩnh vững vàng hơn trước những tđ bất thường của ngoại cảnh. 
- Nghĩa ẩn dụ: 
Sấm 
hàng cây đứng tuổi 
Sang thu, hàng cây lâu năm không còn bất ngờ vì tiếng sấm. 
=> H/a thơ chất chứa sự suy ngẫm về con người, cuộc đời. 
 Bài thơ thể hiện những cảm nhận tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảng khắc giao mùa. 
III. Tổng kết : 
 Ghi nhớ Sgk trang 71 
 Tác giả muốn gửi gắm thông điệp: bước vào tuổi trung niên, con người sẽ bình tĩnh hơn để đón nhận những thay đổi bất ngờ của cuộc sống, những sóng gió của cuộc đời. Đồng thời, cũng là lời khẳng định đất nước sẽ vững vàng hơn trong mọi khó khăn, thử thách phía trước và vững bước tiến vào tương lai. 
Một số đoạn thơ viết về mùa thu: 
 TIẾNG THU 
Em không nghe mùa thudưới trăng mờ thổn thức?Em không nghe rạo rựchình ảnh kẻ chinh phutrong lòng người cô phụ?Em không nghe rừng thu.lá thu kêu xào xạc,con nai vàng ngơ ngácđạp trên lá vàng khô? 
 (Lưu Trọng Lư) 
Chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến 
Thu điếu (Câu cá mùa thu) 
 Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,  Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.  Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,  Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.  Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,  Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.  Tựa gối, buông cần lâu chẳng được,  Cá đâu đớp động dưới chân bèo. 
Thu ẩm (Uống rượu mùa thu) 
 Năm gian nhà cỏ thấp le te,  Ngõ tối đêm sâu đóm lập loè.  Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt,  Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.  Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt ?  Mắt lão không vầy cũng đỏ hoe.  Rượu tiếng rằng hay, hay chả mấy.  Độ năm ba chén đã say nhè. 
Thu vịnh (Vịnh mùa thu) 
 Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao, 
 Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu. 
 Nước biếc trông như tầng khói phủ, 
 Song thưa để mặc bóng trăng vào 
. Mấy chùm trước giậu hoa năm ngoái, 
 Một tiếng trên không ngỗng nước nào? 
 Nhân hứng cũng vừa toan cất bút, 
 Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào. 
Chiều sông Thương 
 Đi suốt cả ngày thu  vẫn chưa về tới ngõ  dùng dằng hoa quan họ  nở tím bên sông Thương  nước vẫn nước đôi dòng  chiều vẫn chiều lưỡi hái  những gì sông muốn nói  cánh buồm đang hát lên  (Trích – Hữu Thỉnh) 
Sáng mát trong như sáng năm xưaGió thổi mùa thu hương cốm mớiTôi nhớ những ngày thu đã xaSáng chớm lạnh trong lòng Hà NộiNhững phố dài xao xác hơi mayNgười ra đi đầu không ngoảnh lạiSau lưng thềm nắng lá rơi đầy.Mùa thu nay khác rồiTôi đứng vui nghe giữa núi đồiGió thổi rừng tre phấp phớiTrời thu thay áo mớiTrong biếc nói cười thiết tha!Trời xanh đây là của chúng taNúi rừng đây là của chúng taNhững cánh đồng thơm mátNhững ngả đường bát ngátNhững dòng sông đỏ nặng phù sa 
 Đây mùa thu tới 
Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang,  Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng;  Đây mùa thu tới - mùa thu tới  Với áo mơ phai dệt lá vàng.  	 Hơn một loài hoa đã rụng cành  	 Trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh;  	 Những luồng run rẩy rung rinh lá...  	 Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh .  Thỉnh thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ...  Non xa khởi sự nhạt sương mờ...  Đã nghe rét mướt luồn trong gió...  Đã vắng người sang những chuyến đò...  	 Mây vẩn từng không, chim bay đi,  	 Khí trời u uất hận chia ly.  	 Ít nhiều thiếu nữ buồn không nói  	 Tựa cửa nhìn xa, nghĩ ngợi gì. 
(Xuân Diệu) 
 C ảnh thu, lòng người trước mùa thu có buồn bã cô đơn, nhưng không quá tuyệt vọng mà vẫn tươi trẻ. C ảnh thu là vẻ đẹp của một nỗi buồn. Đó là nỗi buồn đầy cảm xúc của cái tôi cô đơn biểu hiện một niềm yêu đời, khát khao giao cảm với đời của nhà thơ Xuân Diệu. 
 C ảnh thu hiện lên với vẻ đẹp tươi sáng, đầy sức sống, đầy âm thanh màu sắc rộn rã, tươi vui. Bầu trời như thay áo mới, cảnh vật như hồi sinh, những âm thanh của cảnh vật và cuộc sống con người cũng ríu ran ríu rít đầy niềm vui. 
 (Trích Đất nước - Nguyễn Đình Thi) 
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ 
1. Học bài : - Học thuộc lòng bài thơ 
 - Nắm vững nội dung, nghệ thuật bài thơ (học Ghi nhớ trang 71) 
 - Chọn bình những câu thơ hay nhất, chú ý 2 câu thơ cuối 
2. Soạn bài : Văn bản “Nói với con” 
 + Tác giả Y Phương 
 + Thể thơ, bố cục bài thơ 
 + Cha nói với con những điều gì? 
 + Ước mong của người cha về con? 
 + Nghệ thuật diễn tả giàu hình ảnh, gợi cảm của thơ ca miền núi.