Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 143+144+145+146: Văn bản: Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê)

NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI 
Tiết 143-144-145-146 
I. Đọc – tiếp xúc văn bản 
1, T á c gi ả, tác phẩm 
3 
 Lê Minh Khuê sinh năm 1949, quê ở Thanh Hoá. Thuộc thế hệ nhà văn thời kỳ chống Mỹ. 
Đề tài: 
Trước 1975 
Viết về cuộc sống chiến đấu của TNXP, bộ đội trên đường Trường Sơn. 
Viết về những chuyển biến xã hội và con người trên tinh thần đổi mới 
Sau 1975 
Sở trường: Viết truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tâm lí phụ nữ tinh tế, đặc sắc. 
4 
- Truyện của bà được dịch và xuất bản tại Hoa Kì, Nhật, Thụy Điển 
- Bà có tên trong Từ điển tiểu sử văn học các nhà văn Đông Nam Á. 
- Truyện của bà được đề nghị đưa vào dạy trong trường Trung học ở Mĩ. 
“ Qua bản dịch, tác giả đã hiện ra một người có văn phong đẹp, nghiêm trang lại vô cùng tinh tế sắc sảo đồng thời lại có những nhận xét đầy khơi gợi ” 
 (New York Times số ra thứ Bảy, 21/10/1995) 
5 
 T á c phẩm 
6 
2. Đọc - t óm tắt 
HOẠT ĐỘNG CÁ NHÂN 
Các bạn có 8p để đọc và tóm tắt lại tác phẩm 
7 
Tóm tắt 
1 
Ba Nữ thanh niên xung phong (Đ ịnh và N ho, chị Thao ) đã làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn 
Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san l ấ p do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí của các trái bom chưa nổ và phá bom 
2 
Tuy vậy, họ vẫn lạc quan yêu đời, có những giây phút thanh thản, mơ mộng và họ rất yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính 
3 
4 
Phương Đ ịnh, nhân vật kể chuyện và là nhân vật chính, là cô gái hay mơ mộng, luôn nhớ về những kỷ niệm với gia đình và thành phố quê hương. Đoạn cuối chuyện tập trung tả tâm trạng Phương Đ ịnh trong một lần phá bom và N ho bị thương 
3. Cấu trúc văn bản 
8 
. 
Đoạn còn lại => 
Sau phút hiểm nguy, niềm vui của cả tổ với cơn mưa bất chợt. 
02 
01 
03 
Từ đầu 
” ngôi sao trên mũ” 
Hoàn cảnh sống và công việc của tổ trinh sát mặt đường. 
Tiếp theo 
“là buổi trưa” 
Một lần phá bom Nho bị thương cả tổ lo lắng chăm sóc. 
9 
	- Tính đến ngày Việt Nam thống nhất, đường Trường Sơn đã tồn tại gần 6000 ngày đêm. Các lực lượng công binh, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến Trường Sơn gồm khoảng 120.000 người đã làm nên mạng đường liên hoàn, vững chắc với 5 hệ thống đường trục dọc, 21 đường trục ngang, nối Đông với Tây Trường Sơn, vươn tới các chiến trường, với tổng chiều dài gần 2 vạn km đường ô tô, 1.400 km đường ống dẫn xǎng dầu, 3.140 km "đường kín" cho xe chạy ban ngày và hàng ngàn cầu, cống, ngầm. 
	- Trong các chiến dịch đánh phá từ năm 1965 đến năm 1972, Mỹ đã huy động khoảng 733.000 chuyến máy bay, đánh phá khoảng 152.000 trận; ném xuống các tuyến đường Trường Sơn gần 4 triệu tấn bom đạn. Hơn 20.000 bộ đội, thanh niên xung phong, công nhân giao thông đã hy sinh; hơn ba vạn người bị thương, khoảng 14.500 xe - máy các loại, hơn 700 khẩu súng pháo bị hư hỏng; hơn 90.000 tấn hàng hóa bị đánh cháy... 
HIỂU THÊM VỀ ĐƯỜNG TRƯỜNG SƠN 
II. ĐOC- HIỂU VĂN BẢN 
 1. Hoàn cảnh sống và chiến đấu  
Hoàn cảnh sống: 
11 
Sống trong một cái hang, dưới chân cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên đường Trường Sơn 
Con đường bị đánh lở loét, hai bên đường không có lá xanh, thân cây bị tước khô cháy, đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay ầm ì xa dần 
 Nguy hiểm, ác liệt, khó khan, thiếu thốn 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
1 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
1 
Công việc 
Chạy tr ên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình giữa vùng trọng điểm 
Đo khối lượng đất đá, đến bom chưa nổ, khi cần thì phá bom 
 Khó khăn, gian khổ, đối mặt với cái chết, đòi hỏi sự dũng cảm và tinh thần trách nhiệm cao 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
a. Vẻ đẹp chung 
 Lòng yêu n ư ớc, lí t ư ởng sống cao đẹp 
Họ là những cô gái tuổi đời rất trẻ 
Không ngần ngại hi sinh tuổi trẻ, ước mơ, mạng sống cống hiến cho đất nước 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
a. Vẻ đẹp chung 
Tinh thần trách nhiệm, lòng dũng cảm 
Tinh thần trách nhiệm 
Lòng dũng cảm 
Luôn sẵn sàng ra chiến tr ư ờng 
Quên mình vì công việc 
Bình tĩnh, tự tin chiến thắng nỗi sợ cá nhân 
Kể về công việc với giọng điệu bình thản 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
a. Vẻ đẹp chung 
Tinh thần đồng đội gắn bó thân thiết 
Quan tâm, lo lắng, chăm sóc cho nhau 
Thân thiết như chị em ruột 
Sát cánh bên nhau trong chiến đấu 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
a. Vẻ đẹp chung 
Lòng yêu nước, lí tưởng sống cao đẹp 
Lòng dũng cảm, tinh thần trách nhiệm cao 
Tinh thần gắn bó, yêu thương đồng đội 
Tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, yêu đời 
 Lòng yêu nước, là vẻ đẹp đại diện, tiêu biểu cho chủ nghĩa anh hùng Cách mạng Việt Nam trong thời kì chống Mĩ cứu nước 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
b. Vẻ đẹp riêng 
NHO 
19 
 nhẹ nhàng và mát mẻ như một que kem trắng. 
 Thích ăn kẹo, thích tắm suối 
 Cái gối trên tay Nho nhỏ nhắn, màu trắng. Nho thêu những bông hoa cẩu thả và loè loẹt. Những đường viền to như dây thừng. Có ai chê, Nho phớt tỉnh, ta cứ đưa trên mũi kim như không có gì xảy ra 
mặc dù bị thương nhưng vẫn cứng cỏi và bản lĩnh 
Cô em út hồn nhiên, đáng yêu, dũng cảm 
CH Ị THAO 
20 
- Chị Thao móc bánh bích qui trong túi, thong thả nhai. Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực. 
 T rong công việc, ai cũng gờm chị: cương quyết, táo bạo. 
- Nhưng thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt t ái mét, áo lót của chị c ái nào cũng thêu chỉ màu. 
Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. 
 Chị cả, kiên c ườ ng, bình tĩnh trong công việc, mềm yếu trong tình cảm. 
PH ƯƠ NG ĐỊNH 
PH ƯƠ NG ĐỊNH 
- Là con gái Hà Nội 
* Ngoại hình: 
+ Là một cô gái khá 
+ Hai bím tóc dày, khá mềm 
+ Một cái cổ cao, kiêu hãnh 
+ Một đôi mắt “sao mà xa xăm” 
*Tính cách, sở thích: 
+ Thích nhìn mình trong gương, rất điệu 
+ Thích hát, thích ngắm mưa đá, hay ngồi mơ màng 
 Cô là người mơ mộng, lãng mạn, hồn nhiên 
PH ƯƠ NG ĐỊNH 
Trong công việc (một lần phá bom) 
+ Khung cảnh: 
Vắng lặng đến phát s ợ . Cây còn lại xơ xác. 
Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung 
L ưỡi xẻng chạm vào quả bom , tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt 
Vỏ quả bom nóng dấu hiệu chẳng lành 
PH ƯƠ NG ĐỊNH 
Trong công việc (một lần phá bom) 
+ Tâm trạng: 
Tôi không sợ nữa 
Tôi sẽ không đi khom 
Tôi rùng mình, thấy mình làm quá chậm 
Tim tôi cũng đập không rõ 
+ Hành động: 
Tôi đến gần quả bom 
Tôi dùng xẻng đào.... 
Chờ tiếng bom nổ 
Có suy nghĩ đến cái chết, một cái chết mờ nhạt liệu mìn có nổ, bom có nổ không 
- > Miêu tả chi tiết, tạo cảm giác hồi hộp 
=> Dũng cảm, can đảm, tự trọng, khéo léo, có trách nhiệm trong công việc 
PH ƯƠ NG ĐỊNH 
*Với đồng đội: 
Thấu hiểu và gắn bó với chị Thao, Nho nh ư chị em gái 
Lo lắng, chăm sóc khi Nho bị th ư ơng 
 Luôn nghĩ những người đẹp nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ 
 Gắn bó, tình cảm, yêu thương đồng đội 
Chị Thao, Phương Định và Nho là những cô gái bình dị, có cá tính và vô cùng đáng yêu. Tổ quốc cần, họ sẵn sàng đón nhận những nguy hiểm. Và cuộc sống ác liệt nơi chiến trường đã biến họ thành những anh hùng 
Họ là hình ảnh của tuổi trẻ Việt Nam anh hùng thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước đã mang vào Trường Sơn cả tuổi thanh xuân, cống hiến không tiếc máu xương để giữ cho tuyến đường Trường Sơn không một giờ đứt mạch. 
Qua hình ảnh các cô gái thanh niên xung phong, người đọc thêm yêu mến, tự hào, trân trọng hơn quá khứ hào hùng của dân tộc, thấm thía hơn trách nhiệm của bản thân, phải biết tiếp nối và phát huy những lí tưởng sống cao đẹp của thế hệ cha anh, gìn giữ và xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp văn minh,... 
Ý ngh ĩa nhan đề 
28 
“Những ngôi sao xa xôi “ 
+ chỉ những ngôi sao tỏa sáng lấp lánh trên bầu trời đêm . Đó chính là biểu tượng cho vẻ đẹp vĩnh hằng của vũ trụ. 
+ Đặt trong nội dung câu chuyện, NNSXX trở thành hình ảnh ẩn dụ chỉ những cô gái TNXP nơi núi rừng Trường Sơn xa xôi. Họ như những ngôi sao lặng lẽ tỏa sáng cho thế hệ trẻ noi theo. Họ chính là biểu tượng về phẩm chất cách mạng, tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, lạc quan, đầy trẻ trung, mơ mộng . 
+ còn giúp thể hiện chủ đề tác phẩm. Đây là một nhan đề mang nét đặc trưng của văn học thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. 
TỔNG KẾT 
29 
NỘI DUNG 
Hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam yêu nước, dũng cảm, gan dạ, sẵn sàng hi sinh tuổi trẻ và sinh mạng để bảo vệ Tổ quốc 
NGHỆ THUẬT 
Lựa chọn ngôi kể phù hợp 
Nghệ thuật xây dựng nhân vật, miêu tả tâm lí nhân vật 
Ngôn ngữ tinh tế, nhịp điệu dồn dập gợi không khí chiến trường 
Ý nghĩa văn bản: Truyện ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt. 
30 
Truyện Những ngôi sao xa xôi được viết vào năm nào? 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
1971 
1972 
1976 
1977 
A 
B 
C 
D 
Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Thứ ba. 
Thứ hai. 
Thứ nhất. 
Không có ngôi kể. 
A 
B 
C 
D 
Lê Minh Khuê sinh năm bao nhiêu? Quê ở đâu? 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
1930, Nghệ An. 
1949, Thanh Hóa. 
1928, An Giang. 
1948, Cao Bằng. 
A 
B 
C 
D 
Cụm từ nào được dùng để miêu tả đôi mắt của Phương Định? 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Dài, màu nâu, hay nheo lại như chói sáng. 
Dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng. 
To tròn, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng. 
Dài, màu đen láy, hay nheo lại như chói nắng. 
A 
B 
C 
D 
Với Phương Định, ai là những người đẹp nhất? 
5 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Những anh bộ đội 
Những người ruột thịt 
Những con người Hà Nội 
Những người bạn từ thưở ấu thơ 
A 
B 
C 
D 
Thích thêu thùa và tỉa nhỏ lông mày là đặc điểm của ai? 
6 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Nho. 
Chị Thao 
Phương Định. 
Người mẹ. 
A 
B 
C 
D 
Đặc điểm nào sau đây đúng với nhân vật Nho? 
7 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Thích bịa lời hát. 
Thích ăn bích quy. 
Thích ăn kẹo. 
Thích bó gối mơ màng. 
A 
B 
C 
D 
Theo lời kể của Phương Định, ai là "kẻ không thích đùa" trong truyện "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê? 
8 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Những tên giặc lái người Mĩ 
Thần Chết . 
Những người lái xe 
Đại đội trưởng 
A 
B 
C 
D 
Phương Định nhớ về điều gì trước tiên sau cơn mưa đá? 
9 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Bà bán kem. 
Người mẹ. 
Những ngọn điện trên quảng trường. 
Hoa trong công viên. 
A 
B 
C 
D