Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 51: Văn bản Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận)

Kiểm tra miệng:* Câu 1: Ñoïc thuoäc loøng “Baøi thô veà tieåu ñoäi xe khoâng kính”. .Tiết 51:Đoàn thuyền đánh cáHuy Cận Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát căng buồm cùng gió khơi. Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi! Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt giữa mây cao với biển bằng, Ra đậu dặm xa dò bụng biển, Dàn đan thế trận lưới vây giăng.  Cá nhụ cá chim cùng cá đé, Cá song lấp lánh đuốc đen hồng, Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé, Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long. Ta hát bài ca gọi cá vào, Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao, Biển cho ta cá như lòng mẹ, Nuôi lớn đời ta tự buổi nào. Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng, Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng, Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông, Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng. Câu hát căng buồm với gió khơi, Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Mặt trời đội biển nhô màu mới Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁHuy Cận HUY CẬN THỜI TRẺ- Huy Cận (1919 – 2005) - Tên đầy đủ : Cù Huy Cận - Quê : Hà Tĩnh- Nổi tiếng trong phong trào thơ mới với tập thơ Lửa thiêng (1940)ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁTIẾT 51HUY CẬN NĂM 2005Trước năm 1945 Sau năm 1945 Thơ ông giàu chất triết lí và thấm thía bao nỗi buồn nhân thế. Ông đã từng nói “ Chàng Huy Cận khi xưa hay sầu lắm”.Thơ ông lại dạt dào niềm vui nhất là khi ông nói về con người mới, cuộc sống mới.? Bằng kiến thức lịch sử em hãy cho biết tinh hình đất nước ta sau năm 1954 có đặc điểm gì nổi bật ?Tư liệu:Năm 1954 chiến dịch ĐBP vừa kết thúc, đất nước bị chia làm 2 miền. Miền Nam tiếp tục chống đế quốc Mĩ. Miền Bắc được giải phóng tiến lên xây dựng CNXH. Bài thơ được viết năm 1958 khi đất nước đã kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Pháp, Miền Bắc được giải phóng và đi vào xây dựng cuộc sống mới. Không khí hào hứng, phấn chấn tin tưởng bao trùm trong đời sống xã hội và khắp nơi dấy lên phong trào phát triển sản xuất, xây dựng đất nước mới. Chuyến đi thực tế của mình ở vùng mỏ Quảng Ninh vào nưả cuối năm 1958, đã giúp cho nhà thơ thấy rõ và sống trong không khí lao động ấy của nhân dân ta, góp phần quan trọng mở ra chặng đường mới trong thơ Huy CậnRa khơiTrở vềĐánh bắt cáBình minhĐêm trăngHoàng hônThiên nhiênCon ngườitheo trình tự thời giantheo chuyến hành trình chuyên biển- 3 phần:-Phần 1: Hai khổ đầu: Cảnh đoàn thuyền ra khơi và tâm trạng của con người.-Phần 2: Bốn khổ tiếp: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.-Phần 3: Khổ cuối: Cảnh đoàn thuyền trở về.ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁĐại ý của bài thơ là gì?Bài thơ miêu tả một chuyến đánh cá của người dân chài vùng biển Quảng Ninh trong âm hưởng tiếng hát lạc quan của người lao động.II Tìm hiểu văn bản:1/ Cảnh đoàn thuyền ra khơi và tâm trạng con người.ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁKhổ thơ 1:“Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát căng buồm cùng gió khơi”.II Tìm hiểu văn bản:1/ Cảnh đoàn thuyền ra khơi. a. C¶nh hoµng h«n:- So sánh ->gợi cảnh hoàng hôn trên biển đẹp kì vĩ, rực rỡ, tráng lệ, huy hoàng.-Nhân hoá: -> Thời khắc chuyển giao giữa ngày và đêm. Biển ngôi nhà vũ trụ ấm áp, và thân quen“Mặt trời xuống biển như hòn lửa”ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ- Tác giả thấy: mặt trời - Vị trí điểm nhìn: Trên thuyền đánh cá..“Sóng đã cài then, đêm sập cửa”.-> Đoàn thuyền ra khơi đi trên biển như là đi trong ngôi nhà của mình.“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơiCâu hát căng buồm cùng gió khơi”.II Tìm hiểu văn bản:Cảnh đoàn thuyền ra khơi.‘‘Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi”Đoàn thuyền: không khí đông vui, tấp nậpChứ không phải 1 chiếc thuyền cô độc.Từ “lại”: Công việc quen thuộc hằng ngày.-> Vũ trụ nghỉ ngơi, con người làm việc. “Câu hát căng buồm với gió khơi” -> Niềm vui,sự phấn chấn, tinh thần hăng say lao động. Tiếng hát khỏe khoắn cùng với gió nâng đỡ cánh buồmSự vận động của vũ trụ, biển cả đang dần khép lại, chuyển sang trạng thái nghỉ ngơiTHIÊN NHIÊNCON NGƯỜICon người bắt đầu ra khơi, bắt đầu một ngày lao động mới.Ẩn dụ:ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁTIẾT 51.b. Đoàn thuyền ra khơi:->Đoàn thuyền ra kh¬i trong kh«ng gian réng lín hïng vÜ, mªnh m«ng, tr¸ng lÖ cña biÓn trêi vµ ¸nh s¸ng rùc rì cña hoµng h«n. ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁII Tìm hiểu văn bản:1.Cảnh đoàn thuyền ra khơi và con người.‘‘Hát rằng: Cá bạc biển Đông lặng Cá thu biển Đông như đoàn thoiĐêm ngày dệt biển muôn luồng sáng “Đến dệt lưới ta đoàn cá ơi”.TIẾT 51 “Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi” -Liệt kê: cá bạc, cá thu -> biển có rất nhiều tôm cá đang chờ con người khai thác.-So sánh: “Như đoàn thoi” ->Hình ảnh đoàn cá nhiều vô kể-Biển lặng: Cầu mong biển yên, sóng êm để đánh bắt cá.-> Sự giàu có và trù phú của biển khơi.“Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”-Nhân hoá: “ Dệt biển”-Hình ảnh ẩn dụ, nói quá: “ Muôn luồng sáng”-> Vẽ đẹp lung linh, kỳ ảo của biển đêm.-Câu cầu khiến: “Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”->Tiếng gọi thiết tha ->Khát vọng chinh phục biển cả, chinh phục thiên nhiên, mong ước đánh bắt được nhiều tôm cá.-> Niềm tự hào của tác giả về vùng biển quê hương.-> Tiếng hát của họ đã thể hiện tâm hồn chan chứa niềm vui, phấn khởi, hăng say lao động. Thảo luận: * Biển ta giàu và đẹp như thế nhưng hiện nay môi trường biển ở nước ta như thế nào? Theo các em ta phải làm gì để bảo vệ môi trường biển cũng như các nguồn lợi thủy hải sản từ biển? Dầu loang ở vùng biển Việt NamRöøng ngaäp maën bò phaùCaù cheát do oâ nhieãm moâi tröôøng bieånÔ nhiễm môi trường du lịch Trong những năm gần đây một số vùng biển nước ta xảy ra tình trạng ô nhiễm và suy thoái môi trường biển rất nhiều do những nguyên nhân như hiện tượng biển tiến , biển lùi, bão biển, nước dâng, sự ô nhiễm không khí ,tràn dầu tự nhiên .Đặc biệt là do con người vứt, xả rác trên bãi biển, cùng các chất thải khác từ tàu thuyền ,(1.5 triệu tấn động vật chết mỗi năm vì ăn phải rác,2.4 triệu tấn dầu loang mỗi năm trên biển) gây thiệt hại cho một số vùng kinh tế , ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân như : sản lượng cá đánh bắt gần bờ giảm, nhiều loài thuỷ hải sản nuôi trồng chết hàng loạt, ảnh hưởng xấu đến du lịch Biển là tài nguyên vô cùng quí giá đối với con người . Biển cho ta cá tôm ,cho ta khóang sản và là nguồn kinh tế du lịch vô tận . Vì thế chúng ta phải biết yêu biển bảo vệ biển như bảo vệ chính mình bảo vệ với ý thức cao và bằng hành động cụ thể. Mỗi người dân phải nâng cao ý thức giữ gìn và bảo vệ môi trường, không được xả rác bừa bãi ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ- Huy Cận-2. Cảnh đánh cá trên biển:Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt giữa mây cao với biển bằng, Ra đậu dặm xa dò bụng biển, Dàn đan thế trận lưới vây giăng. NT: Nói quá, nhân hoá, bút pháp lãng mạn → Con thuyền trở nên kì vĩ, khổng lồ, hoà nhập vào thiên nhiên, không khí lao động khẩn trương, đoàn kếta, Hình ảnh con thuyền đánh cáĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ- Huy Cận-2. Cảnh đánh cá trên biển:Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt giữa mây cao với biển bằng, Ra đậu dặm xa dò bụng biển, Dàn đan thế trận lưới vây giăng. NT: Nói quá, nhân hoá, bút pháp lãng mạn → Con thuyền trở nên kì vĩ, khổng lồ, hoà nhập vào thiên nhiên, không khí lao động khẩn trương, đoàn kếta, Hình ảnh con thuyền đánh cá ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ- Huy Cận- b, Hình ảnh biển cá Cá nhụ, cá chim cùng cá đé,Cá song lấp lánh đuốc đen hồng, Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe, Đêm thở: sao lùa nước Hạ LongNT: Liệt kê, nhân hoá, bút pháp lãng mạn.→ Sự giàu có, bức tranh đêm trên biển duyên dáng, lung linh, huyền ảo Cá bạcCá thuCá chimCá songCá đéCá nhụTừ ngữHình ảnhĐặc điểmLoài cá cùng họ với cá thu, thân và má có vẩy nhỏ, màu trắng nhạt.Loài cá biển sống ở tầng mặt nước, thân dẹt hình thoi.Loài cá mình dẹt, vẩy lớn. Sống ở gần bờ, thân dày và dài, có nhiều vạch dọc thân hoặc các chấm màu đen và hồngThân dài, hơi dẹtCòn gọi là cá bẹ, cùng họ với cá trích nhưng lớn hơnTa hát bài ca gọi cá vào, Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao Biển cho ta cá như lòng mẹNuôi lớn đời ta tự buổi nào. c, Hình ảnh ngư dân đánh cá trên biển → Công việc lao động tràn ngập niềm vui, lạc quan, yêu đời, yêu lao động nhịp nhàng cùng thiên nhiên.NT: So sánh, nhân hóa → Biển hiền hoà, bao dung, nuôi sống con người.Biển .như lòng mẹNuôi lớn đời ... ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ- Huy Cận- c, Hình ảnh ngư dân đánh cá trên biển → Công việc lao động tràn ngập niềm vui, lạc quan, yêu đời, yêu lao động nhịp nhàng cùng thiên nhiên.NT: So sánh, nhân hóa → Biển hiền hoà, bao dung, nuôi sống con người.Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng, Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng. Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông, Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng. Kéo xoăn tay:- Tả thực, từ ngữ gợi hình ->Vẻ đẹp mạnh mẽ, rắn rỏi, khỏe khoắn“Nắng hồng”→ Người lao động hân hoan, phấn khởi với chuyế n ra khơi tốt đẹpĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ- Huy Cận- 3. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về: - Hình ảnh tráng lệ, nhân hóa→ Đoàn thuyền trở về trong bình minh rực rỡ, không khí khẩn trương, vui tươi, thắng lợi.Câu hát căng buồm với gió khơi, Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Mặt trời đội biển nhô màu mới, Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.  Tích hợp giáo dục về chủ quyền biển đảoCH: Khi chủ quyền quốc gia bị xâm hại, Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép lên vùng đặc quyền kinh tế của nước ta hồi tháng 5/2014, những ngư dân – anh hùng trong lao động ấy họ đã làm gì để bảo vệ chủ quyền biển đảo Việt Nam? Bản thân em đã đang và sẽ làm gì để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ nước ta? III. Tổng kết:1. Nghệ thuật: - Sử dụng bút pháp lãng mạn với các biện pháp nghệ thuật đối lập, so sánh, nhân hoá, phóng đại - Sử dụng ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, nhạc điệu, gợi liên tưởng2. Nội dung: Bài thơ thể hiện nguồn cảm hứng lãng mạn ca ngợi biển cả lớn lao và giàu đẹp ngợi ca nhiệt tình lao động vì sự giàu đẹp của đất nước của nhứng con người lao động mới .Sơ đồ tư duyDặn dòHọc thuộc lòng bài thơ, đọc diễn cảm bài thơTìm những chi tiết khắc họa hình ảnh đẹp tráng lệ, thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người lao động trên biển cả.Thấy được bài thơ có nhiều hình ảnh được xây dựng với những liên tưởng , tưởng tượng sáng tạo, độc đáo , giọng điệu thơ khỏe khoắn, hồn nhiênIV. Luyện tập:  Viết một đoạn văn phân tích khổ thơ cuối của bài thơ của bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”. Qua đó em có suy nghi gì về hình ảnh ngư dân hôm nay