Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 52+53: Tổng kết về tử vựng

Tiết 52-53Tổng kết về từ vựngTừ vựngTừ đơn, từ phứcThành ngữNghĩa của từ, từ nhiều nghĩaTừ đồng âm, đồng nghĩa, trái nghĩaCấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ Trường từ vựngSự phát triển của từ vựng Từ mượn, từ Hán ViệtThuật ngữ, biệt ngữ xã hộiTrau dồi vốn từ TÖØ THÖÔÏNG THANH, TÖØ TÖÔÏNG HÌNH VAØ MOÄT SOÁ PHEÙP TU TÖØ TÖØ VÖÏNGI. Töø töôïng thanh vaø töø töôïng hình:Mô phỏng các âm thanh của tự nhiên, con người...Từ tượng thanhLắc lưChoe chóeCây cốiGập ghềnhLom khomBàn ghếHừ hừLeng kengTừ tượng hìnhGợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật Ào àoĐi đứngLêu nghêuLanh lảnhTừ tượng hình, từ tượng thanh làm cho hình ảnh, âm thanh, cụ thể, sinh động, có giá trị biểu cảm cao.Lảo đảoĐì đẹtChăm chỉLui cuiChạy nhảyMèoBòQuạVeChích chòeTu húTắc kè...2. Tìm teân caùc loaøi vaät laø töø töôïng thanh:CuốcBắt cô trói cộtLốm đốmLê thêLoáng thoángLồ lộ... Đám mây lốm đốm, xám như đuôi con sóc nối nhau bay quấn sát ngọn cây, lê thê đi mãi, bây giờ cứ loáng thoáng nhạt dần, thỉnh thoảng đứt quãng, đã lồ lộ đằng xa một bức trắng toát. Miêu tả đám mây một cách cụ thể, sinh động3. Xaùc ñònh töø töôïng hình vaø giaù trò söû duïng cuûa chuùng.THẢO LUẬN NHÓM THEO CẶP (2 PHÚT)II. Moät soá pheùp tu töø töø vöïng:1. Oân laïi caùc khaùi nieäm:So saùnhAån duïHoaùn duïNhaân hoùaNoùi quaùNoùi giaûm noùi traùnhÑieäp ngöõChôi chöõ2. Xaùc ñònh pheùp tu töø vaø neâu taùc duïng cuûa chuùng trong caùc caâu thô sau: Thà rằng liều một thân con,Hoa dù rã cánh lá còn xanh cây.Ẩn dụ Thúy Kiều Gia đình Thúy Kiều Theå hieän söï hy sinh vì gia ñình cuûa Kieàu moät caùch caûm ñoäng, saâu saéc.a. Trong như tiếng hạc bay qua,Đục như tiếng suối mới sa nửa vời. Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa.So sánh Tiếng đàn của Thúy Kiềub. Ca ngôïi söï ña daïng veà caùc cung baäc vaø aâm thanh cuûa tieáng ñaøn tuyeät dieäu. Làn thu thủy nét xuân sơn,Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh. Một hai nghiêng nước nghiêng thành,Sắc đành đòi một tài đành họa hai.Nói quác. Theå hieän aán töôïng nhaân vaät taøi saéc veïn toaøn (Thuùy Kieàu). Nhân hoá Gác kinh viện sách đôi nơi,Trong gang tấc lại gấp mười quan san.Nói quád. laøm noåi baäc söï xa caùch veà thaân phaän, ñòa vò cuûa Thuùy Kieàu vaø Thuùc Sinh. Có tài mà cậy chi tài,Chữ tài liền với chữ tai một vần.Chơi chữ Duøng töø gaàn aâm theå hieän söï phuõ phaøng cuûa soá phaän ngöôøi taøi hoa. Tài năng và tai họa nhiều lúc đi liền với nhaue.g. AÙùo naâu cuøng vôùi aùo xanh,Noâng thoân cuøng vôùi thò thaønh ñöùng leân.Hoán dụSöï chung söùc, ñoàng loøng cuûa caùc taàng lôùp xaõ hoäi trong cuoäc khaùng chieán cuûa daân toäc.h. Baùc Döông thoâi ñaõ thoâi roài,Nöôùc maây man maùc ngaäm nguøi loøng ta.Nói giảm nói tránhCaùch dieãn ñaït laøm giaûm nheï söï ñau buoàn khi maát ñi ngöôøi baïn thaân thieát cuûa Nguyeãn Khuyeán.Bieän phaùp tu töø trong aâm nhaïc!Đường đến ngày vinh quang Nhóm Bức tường Chaëng ñöôøng naøo traûi böôùc treân hoa hoàng,Baøn chaân cuõng thaám ñau vì nhöõng muõi gai ►3. Xaùc ñònh pheùp tu töø vaø neâu taùc duïng cuûa chuùng trong caùc caâu thô sau: Còn trời còn nước còn non,Còn cô bán rượu anh còn say sưa. Điệp ngữ- Điệp từ “còn” vừa tạo nhịp điệu câu thơ vừa cho thấy cách nói có duyên của chàng trai Bằng việc dùng từ đa nghĩa “say sưa”. Đây là cách bày tỏ tình cảm vừa mạnh mẽ vừa kín đáo.Chơi chữsay sưaUống nhiều rượu mà saySay đắm vì tình→“say sưa”a. Gươm mài đá, đá núi cũng mòn.Voi uống nước, nước sông phải cạn.Nói quáDieãn ñaït aán töôïng söï lôùn maïnh cuûa nghóa quaân Lam Sônb.Tiếng suối trong như tiếng hát xa,Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.So sánhSo sánh tiếng suối với tiếng hát làm cảnh vật trở nên gần gũi, thân thiết.Điệp ngữ "lồng" tạo nên vẻ đẹp lung linh, huyền ảo cho cảnh vật về đêm.điệp ngữ "chưa ngủ“, so sánh thể hiện ngoại cảnh và nội tâm của Bác, một tâm hồn nghệ sĩ hòa lẫn vào tâm hồn chiến sĩ. Ca ngợi cảnh đẹp đêm trăng, thể hiện tình yêu thiên nhiên.Điệp ngữc.Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.Nhân hóa Trăng – người bạn tri âm, tri kỷ Thiên nhiên trở nên sống động, có hồn và gắn bó với nhà thơ.d.Mặt trời của bắp thì nằm trên đồiMặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.Ẩn dụ Mặt trời – Em bé trên lưng mẹ (em Cu Tai)Đứa con là nguồn sống, nguồn hạnh phúc, niềm tin của mẹ vào ngày mai.e. Bác Dương thôi đã thôi rồiNước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.Nói giảm, nói tránh Giảm cảm giác đau buồn, mất mát.g.Không có kính không phải vì xe không có kínhBom giật bom rung kính vỡ đi rồi.Điệp ngữ Tạo nhịp điệu, cho thấy sự khốc liệt của chiến tranh.h. Bao giờ cây cải làm đìnhGỗ lim thái ghém thì mình lấy ta. Bao giờ chạch đẻ ngọn đaSáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình.Nói quái.II/. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC:Ghi nhớ toàn bộ các khái niệm đã học; mỗi khái niệm cho một ví dụ minh họa.Tập viết đoạn văn 7- 11 câu có sử dụng từ tượng hình, từ tượng thanh và một trong các phép tu từ đã học ở trên.Tiết học kết thúcXIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINHCÁC PHÉP TU TỪ TỪ VỰNG So sánhẨn dụNhân hóaHoán dụNói quáNói giảm, nói tránhĐiệp ngữChơi chữPhép tu từ Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước Chỉ cần trong xe có một trái tim.Khaúng ñònh loøng yeâu nöôùc, yù chí chieán ñaáu giaûi phoùng mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc.Hoán dụg.KIỂM TRA BÀI CŨ:Nêu lại các kiến thức đã học về từ vựng?Cho 1 ví dụ về một trong các kiến thức đó?Nhóm 1: Câu 2a, 2 b; Nhóm 2: Câu 2c, 2dNhóm 3: Câu 2e, 2f Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước Chỉ cần trong xe có một trái tim.Câu 2f1. Xaùc ñònh pheùp tu töø vaø neâu taùc duïng cuûa chuùng trong caùc caâu thô sau:Bài tập 3: Xác định biện pháp tu từ và tác dụng của các biện pháp đó?(Trò chơi tiếp sức)* Luật chơi: Mỗi thành viên trong nhóm lần lượt lên thực hiện bài tập, người đầu tiên xong người kế tiếp mới thực hiện đến hết bài. Nhóm nào xong trước và đúng sẽ chiến thắng được ghi điểm.d. Lợi dụng tính đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước... làm câu văn hấp dẫn và thú vị.c. Dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự.g. Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.b. Đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng, để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm.7. Điệp ngữ 6. Nói giảm nói tránh5. Nói quá 4. Hoán dụ 3. Nhân hóa 2. Ẩn dụ 1. So sánhi. Gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật... bằng những từ ngữ vốn được dùng cho con người; làm cho thế giới loài vật, đồ vật... trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người.8. Chơi chữ a. Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.h. Phóng đại mức độ, qui mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.e. Lặp lại từ ngữ hoặc cả câu để làm nổi bật ý, gây cảm xúc7. Điệp ngữ 6. Nói giảm nói tránh5. Nói quá 4. Hoán dụ 3. Nhân hóa 2. Ẩn dụ 1. So sánh8. Chơi chữ b. Đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng, để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm.a. Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.c. Dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự.g. Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.d. Lợi dụng tính đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước... làm câu văn hấp dẫn và thú vị.i. Gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật... bằng những từ ngữ vốn được dùng cho con người; làm cho thế giới loài vật, đồ vật... trở nên gần gũi với con người, biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người.h. Phóng đại mức độ, qui mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.e. Lặp lại từ ngữ (hoặc cả câu) để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnhTừ đơn, từ phứcThành ngữNghĩa của từTừ nhiều nghĩaTừ đồng âmđồng nghĩaTừ trái nghĩaCấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ Trường từ vựngSự phát triển của từ vựng Từ mượnTừ Hán - Việt Thuật ngữBiệt ngữ XHTrau dồi vốn từTừ vựngTỪ TƯỢNG THANH, TỪ TƯỢNG HÌNH VÀ MỘT SỐ PHÉP TU TỪ TỪ VỰNG