Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 97: Văn bản: Hoàng Lê nhất thống chí (Ngô gia văn phái)

HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ 
Ngô gia văn phái 
TIẾT 97 VĂN BẢN 
1/ Tác giả : (sgk/70) 
 Là một nhóm tác giả thuộc dòng họ Ngô Thì ở làng tả Thanh Oai , nay thuộc HN. Trong đó hai tác giả chính là Ngô Thì Du và Ngô Thì Chí đều làm quan dưới triều Nguyễn. 
2/ Tác phẩm : 
 + Viết bằng chữ Hán 
 + Là cuốn tiểu thuyết lịch sử chương hồi. Văn bản sgk trích hồi 14. 
 + Phương thức biểu đạt: 
 Tự sự kết hợp miêu tả, nghị luận. 
* Đại ý : 
 Mi ê u tả chiến thắng lẫy l ừ ng của vua Quang Trung và sự thất bại 
 thảm hại của qu â n tướng nhà Thanh c ù ng số phận của bọn vua 
 quan phản nước hại d â n . 
 Nghe tin quân Thanh kéo vào Thăng Long, Nguyễn Huệ, đang ở Phú Xuân, liền lên ngôi hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, tiến quân ra Bắc Hà. Đến Nghệ An, vua cho tuyển mộ lính, ra lời phủ dụ họ. Đến Tam Điệp, 30 Tết, vua cho quân sĩ ăn Tết trước. Đêm mùng 3 tháng giêng đánh thắng Hà Hồi. Mồng 5 đánh Ngọc Hồi, quân Thanh đại bại.Trưa đó Quang Trung tiến binh vào Thăng Long. Tôn Sĩ Nghị trốn chạy, quân giặc tranh nhau qua cầu, cầu gãy, xác giặc làm nghẽn cả khúc sông. Vua tôi nhà Lê trốn chạy theo giặc sang Trung Quốc. 
Tóm tắt hồi thứ 14 
* Bố cục : 3 phần 
 - Phần 1: 
 Từ đầu .“Năm Mậu Thân 1788” 
 → Nhận tin cấp báo, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, cầm quân ra Bắc. 
 - Phần 2: 
 “Vua Quang Trung....kéo vào thành”: 
 → Cuộc hành quân thần tốc và những chiến thắng vẻ vang 
 - Phần 3 : 
 Phần còn lại 
 → Thảm bại của bè lũ bán nước, cướp nước . 
1. Hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ : 
Khi Bắc Bình Vương đư­ ợ c tin cấp báo quân Thanh đã đến Thăng Long, Ông đã có phản ứng như thế nào ? 
Nghe tin: Giận lắm, họp tướng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay. 
Khi mọi người đến họp đã khuyên Ông điều gì ? Ông đã hành động như thế nào ? 
Nghe lời tướng sĩ lên ngôi Hoàng đế, sau đó hạ lệnh xuất quân (25/12/1788 ) 
Khi nghe mọi người đến họp khuyên Quang Trung đã có nghe lời tướng sĩ, lên ngôi Hoàng đế... Việc làm đó chứng tỏ Ông là con người như thế nào ? 
Thấu hiểu lẽ phải, có ý chí quyết tâm đánh đuổi quân xâm lược 
* Ngày 29 tháng 12 đến Nghệ An: 
Ngày 29 tháng 12 Quang Trung đến Nghệ An.Ông đã có những việc làm gì ? 
Cho mời Nguyễn Thiếp đến hỏi ý kiến. 
Kén lính ở Nghệ An và mở cuộc duyệt binh lớn. 
Sắp xếp đội ngũ và truyền cho quân sĩ ngồi nghe lệnh và dụ họ. 
Chỉ trong vòng ngày 29 Quang Trung làm đư­ ợ c bao nhiêu là việc lớn. Những việc làm đó cho thấy Ông là một người luôn hành động như thế nào ? 
 Hành động mạnh mẽ, quyết đoán, xông xáo, nhanh gọn có chủ đích 
 và rất quả quyết. 
II. Đọc- hiểu văn bản : 
1. Hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ : 
 a. Hành động mạnh mẽ, quyết đoán, xông xáo, nhanh gọn có chủ đích và rất quả quyết : 
 - Tế cáo trời đất, lên ngôi hoàng đế. 
 - Xuất binh ra Bắc. 
 - Tuyển mộ quân lính. 
 - Mở cuộc duyệt binh ở Nghệ An. 
 - Phủ dụ tướng sĩ. 
 - Định kế hoạch hành quân đánh giặc. 
 - Vạch ra kế hoạch đối phó với nhà Thanh sau chiến thắng. 
b. Trí tuệ sáng suốt, nhạy bén. 
Tiết 17,18,19: Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (HỒI THỨ 14) 
 (Ngô gia văn phái) 
Quan sát lời chỉ dụ của vua Quang Trung với quân sĩ em thấy nội dung lời chỉ dụ nêu lên những gì ? 
Khẳng định chủ quyền đất nước. 
Nêu lên dã tâm của giặc phương Bắc. 
Tự hào về công lao đánh giặc ngoại xâm của cha ông. 
Tin tưởng vào chính nghĩa của cuộc hành binh diệt Thanh và kêu gọi quân sĩ đánh giặc. 
Ra kỷ luật đối với quân sĩ. 
Từ lời dụ quân sĩ trên em thấy tài năng nào của Nguyễn Huệ đư ợ c bộc lộ ? 
Tài khích lệ quân sĩ. Trí tuệ sáng suốt và nhạy bén. 
Lời chỉ dụ của Quang Trung_Nguyễn Huệ 
* Ngày 30 tháng 12 năm 1788 
Sau khi mở cuộc duyệt binh vào ngày 29 ở Nghệ An. Ngày hôm sau ( 30 Tết ) Quang Trung đã có quyết định gì ? 
Hạ lệnh xuất quân đến 
Tam Điệp. 
Mở tiệc khao quân. 
Xử trí hai tướng Sở và Lân 
Hoạch định kế sách đánh giặc và tính kế hoạch ngoại giao sau chiến tranh. 
Tại Tam Điệp, Quang Trung đã có những việc làm nào ? 
Tối 30 Tết thì lên đường tiến quân ra Thăng Long. 
Tiết 17,18,19: Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (HỒI THỨ 14) 
 (Ngô gia văn phái) 
Tại Tam Điệp, Quang Trung đã xử trí 2 tướng Sở và Lân như thế nào ? Từ cách xử trí ấy nói với em về một con người có phẩm chất như thế nào ? 
Năng lực tiên đoán chính xác của một nhà quân sự có tài. 
Tầm nhìn xa trông rộng, một nhà chính trị có tư tưởng hòa bình. 
Nhạy bén, sáng suốt, độ lượng và công minh trong việc xét đoán bề tôi. 
Việc Quang Trung nói với tướng sĩ về kế hoạch ngoại giao với nhà Thanh sau chiến tranh cho thấy đây là một vị vua có tấm nhìn và tư tưởng như thế nào ? 
Hành động mở tiệc khao quân, cho quân ăn Tết trước và tối 30 Tết lập tức lên đường cùng lời hứa hẹn đón năm mới ở Thăng Long vào ngày mùng 7 Tết cho thấy năng lực đặc biệt nào ở vị vua này ? 
1. Hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ : 
II.Tìm hiểu văn bản : 
1.Hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ : 
 a. Hành động mạnh mẽ, quyết đoán, xông xáo, nhanh gọn có chủ đích và rất quả quyết : 
b. Trí tuệ sáng suốt, nhạy bén: 
 - Trong việc phân tích tình hình thời cuộc. 
 - Sáng suốt trong việc xét đoán và dùng người. 
c. Ý chí quyết thắng và tầm nhìn xa trông rộng: 
 - “Chẳng qua mươi ngày có thể đuổi được người Thanh” 
 - Tính sẵn kế hoạch ngoại giao sau chiến thắng. 
d. Tài dụng binh như thần: 
 Vừa hành quân vừa đánh giặc mà vua Quang Trung định kế hoạch trong vòng 7 ngày, thực hiện kế hoạch sớm hơn 2 ngày. 
e. Hình ảnh vua Quang Trung lẫm liệt trong chiến trận: 
Tiết 17,18,19: Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (HỒI THỨ 14) 
 (Ngô gia văn phái) 
1. Hình ảnh anh hùng Nguyễn Huệ : e. Hình ảnh vua Quang Trung lẫm liệt trong chiến trận: 
- Đêm mồng 3 tháng giêng Kỷ 
 Dậu (1789) đánh đồn Hà Hồi. 
- Mồng 5 tháng giêng đánh đồn Ngọc Hồi. 
-Trưa mồng 5:vua Quang Trung 
 vào thành Thăng Long. 
→ Dưới sự lãnh đạo tài tình của 
 vua Quang Trung quân ta đã 
đánh những trận thật hào hùng 
làm kẻ thù phải khiếp sợ. 
Nguyễn Huệ là người trí dũng v ă n v õ song to àn 
Tiết 17,18,19: Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (HỒI THỨ 14) 
 (Ngô gia văn phái) 
Qua phần 1 hình ảnh vua Quang Trung đư ợ c tái hiện lên bằng biện pháp nghệ thuật nào ? 
Các biện pháp nghệ thuật ấy nói với em về một vị vua như thế nào ? 
Kể bằng hành động, sự việc, lời nói cụ thể. 
Là một vị vua yêu nước, sáng suốt, có tài cầm quân. 
Nguyễn Huệ là người trí dũng v ă n v õ 
 song to àn 
1. Hình ảnh anh hùng Nguyễn Huệ :e. Hình ảnh vua Quang Trung lẫm liệt trong chiến trận: 
Tiết 17,18,19: Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (HỒI THỨ 14) 
 (Ngô gia văn phái) 
* Kỳ tài trong việc dùng binh 
- 25 tháng chạp xuất quân ở Phú Xuân (Huế). 
- 29 tháng chạp ra đến Nghệ An: duyệt binh, phủ dụ quân lính. 
- 30 tháng chạp đã ra đến Tam Điệp cách Huế 500 km. 
- Tối 30 tháng chạp lập tức lên đường ra Thăng Long 
- Mồng 3 tháng giêng tới làng Hà Hồi, hạ đồn Hà Hồi. 
- Chiều mùng 5 tháng giêng năm Kỉ Dậu, đoàn quân đã tiến vào kinh thành Thăng Long (vượt chỉ tiêu 2 ngày). 
- Hành quân xa nhưng quân đội vẫn chỉnh tề. 
Tiết 17,18,19: Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (HỒI THỨ 14) 
 (Ngô gia văn phái) 
QUANG TRUNG 
i 
m 
d 
o 
t 
t 
y 
h 
i 
o 
n 
n 
a 
e 
i 
s 
a 
c 
o 
k 
t 
n 
a 
u 
q 
g 
n 
u 
r 
t 
g 
h 
u 
i 
y 
o 
o 
d 
g 
h 
a 
o 
d 
d 
n 
y 
g 
n 
t 
h 
n 
h 
a 
o 
m 
h 
c 
g 
o 
d 
s 
a 
n 
o 
n 
y 
s 
a 
d 
h 
o 
. Nghĩa quân nào đã giành thắng lợi trong trận đại phá quân Thanh? 
Trong trận Ngọc Hồi, quân ta ghép các mảnh ván và lấy cái g ì quấn ở bên ngoài để làm lá chắn? 
Tên tướng giặc đã thắt cổ tự tử ở đồn Đống Đa? 
N ă m 1789 theo âm lịch được gọi là n ă m g ì ? 
Mờ sáng mồng 5 tết n ă m Kỷ Dậu(1789), quân ta cùng một lúc đánh vào nh ữ ng đồn nào của địch? 
Tên một đô đốc chỉ huy quân ta vượt biển tiến vào Hải Dương? 
Đ ê m mồng ba tết năm Kỷ Dậu(1789), quân ta tấn công đồn nào? 
6.Đây là tên tướng giặc đã chỉ huy quân Thanh sang xâm lược nước ta năm 1788. 
Cuối năm 1788, hai mươi chín vạn quân nào kéo vào nước ta? 
1 
2 
3 
4 
8 
7 
5 
10 
9 
GIẢI Ô CHỮ 
6 
2/ V ì sao nghĩa qu â n T â y Sơn đã đánh thắng qu â nThanh? 
- Tinh thần chiến đấu dũng cảm của nghĩa quân Tây Sơn 
- Cuộc chiến đấu chính nghĩa được sự ủng hộ của nhân dân . 
- Tài chỉ huy của vua Quang Trung với chiến thuật tài tình, nắm vững thời cơ , phản công quyết liệt, hành quân thần tốc, tiến quân mãnh liệt . 
THẢO LUẬN NHÓM (5 PHÚT) 
1/ Chỉ ra những mưu kế nào đã giúp quân Tây Sơn đánh thắng giặc? 
 - Bắt gọn quân do thám. 
 - Đánh nghi binh. 
 - Dùng đội quân cảm tử khiêng ván 
 - Lùa voi dày đạp. 
Tiết 17,18,19: Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (HỒI THỨ 14) 
 (Ngô gia văn phái) 
Nhận xét của em về tên tướng giặc Tôn Sĩ Nghị? 
2. Sự thảm hại của quân tướng nhà Thanh: 
Kéo quân sang An Nam là nhằm lợi ích riêng, lại không muốn tốn nhiều xương máu. Ngoài ra hắn còn kiêu căng, tự mãn, chủ quan khinh địch. 
Khi tiến vào Thăng Long quân Thanh có gặp bất kì trở ngại nào không?Chúng có thái độ ntn? 
Tiến vào thành Thăng Long quân Thanh không gặp bất kì một trở ngại nào, khiến chúng chủ quan kiêu căng cho là vô sự không đề phòng gì . 
Chúng đối phó ntn khi bị quân Tây Sơn đánh bất ngờ? 
Em nhận xét ntn về quân xâm lược nhà Thanh? 
- Bị đánh bất ngờ, không kịp trở tay, sợ hãi, xin hàng hoặc bỏ chạy tán loạn. 
→ Đó là đội quân ô hợp tướng bất tài, quân hèn nhát 
2. Sự thảm hại của quân tướng nhà Thanh: 
- Tôn Sĩ Nghị: tên tướng bất tài, kiêu căng, tự mãn, chủ quan khinh địch. 
- Khi quân Tây Sơn đánh đến nơi... “sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên cương, người không kịp mặc áo giáp...nhằm hướng bắc mà chạy” 
- Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. 
- Quân sĩ nghe tin hoảng hồn, tan tác bỏ chạỵ... 
Quân Thanh vượt sông Hồng hoảng sợ bỏ chạy về nước 
Tiết 17,18,19: Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (HỒI THỨ 14) 
 (Ngô gia văn phái) 
 Hình ảnh bọn giặc xâm lược kiêu căng, tự mãn, chủ quan, khinh địch và sự thảm bại của quân tướng Tôn Sĩ Nghị khi tháo chạy về nước. 
3 . Số phận của bọn vua tôi phản nước hại dân: 
- Vua Lê vội vã đưa Thái hậu 
ra ngoài chạy trốn theo. 
- Cướp thuyền đánh cá của dân đêm ngày đi gấp, luôn mấy ngày không ăn, nhờ viên thổ hào cho ăn, ở. 
- Đến cửa ải : nhìn nhau than 
thở, oán giận, chảy nước mắt 
Tình cảnh đớn hèn, nhục nhã, khốn đốn, 
bi thảm, số phận gắn chặt với bọn xâm lược. 
Tiết 17,18,19: Văn bản HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ (HỒI THỨ 14) 
 (Ngô gia văn phái) 
Em hiểu gì về vua Lê Chiêu Thống? 
Tên vua “cõng rắn cắn gà nhà” 
Số phận thảm hại của vua tôi Lê Chiêu Thống được miêu tả như thế nào? 
 THẢO LUẬN NH Ó M (3 PHÚT)Ng ò i b ú t t á c giả mi ê u tả hai cuộc th á o chạy của qu â n tướng nhà Thanh và vua t ô i L ê Chi ê u Thống c ó g ì kh á c biệt?  Em h ã y giải th í ch? 
Cuộc tháo chạy của quân Thanh: 
- Nhịp điệu nhanh, mạnh, hối hả. 
- Ngòi bút miêu tả khách quan, hàm chứa sự hả hê,sung sướng của người thắng trận trước sự thảm bại của bè lũ cướp nước. 
Cuộc tháo chạy của vua Lê 
- Nhịp điệu chậm hơn, tác giả dừng lại miêu tả tỉ mỉ những giọt nước mắt thương cảm của người thổ hào, nước mắt tủi hổ của vua Lê, cuộc tiếp đãi thịnh tình của kẻ bề tôi. 
- Âm hưởng có phần ngậm ngùi, chua xót. 
 THẢO LUẬN NH Ó M ( 2 PHÚT) 
Tại sao hai tác giả là quan lại nhà Lê, Nguyễn mà 
 lại viết về Nguyễn Huệ một cách sinh động, lẫm 
liệt như vậy? 
 - Các tác giả tôn trọng sự thật lịch sử. 
 - Họ có ý thức tự hào dân tộc. 
 - Tính cách của các nhà viết sử thời phong kiến. 
 => Đó là điểm tiến bộ của các tác giả Ngô gia văn phái. 
LỄ HỘI ĐỐNG ĐA 
 BÀI THƠ 
 VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
 -Phạm Tiến Duật- 
 Tiết 46 
Văn bản: 
I. Tìm hiểu chung 
II. Đọc hiểu văn bản 
1. Đọc - Tìm hiểu chú thích 
2. Nhan đề bài thơ 
3. Phân tích 
3.1. Hình ảnh những chiếc xe không kính 
 Hiện thực khốc liệt thời chiến tranh: bom đạn kẻ thù, những con đường ra trận để lại dấu tích trên những chiếc xe không kính. 
IV. TỔNG KẾT 
1- Nghệ thuật: 
-Trình tự kể diễn biến các sự kiện lịch sử. 
- Nh â n vật lịch sử với ng ô n ngữ kể, tả ch â n thực, sinh động. 
- Giọng điệu trần thuật th íc h hợp với việc thể hiện th á i độ của t á c giả. 
2- Ý nghĩa văn bản : 
Ghi lại hiện thực lịch sử hào h ù ng của d â n tộc và h ì nh ảnh người anh h ù ng Nguyễn Huệ qua chiến c ô ng thần tốc đại ph á qu â n Thanh và số phận bi đát của vua L ê Chi ê u Thống. 
 BÀI THƠ 
 VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 
 -Phạm Tiến Duật- 
 Tiết 46 
Văn bản: 
I. Tìm hiểu chung 
II. Đọc hiểu văn bản 
1. Đọc - Tìm hiểu chú thích 
2. Nhan đề bài thơ 
3. Phân tích 
3.1. Hình ảnh những chiếc xe không kính 
 Hiện thực khốc liệt thời chiến tranh: bom đạn kẻ thù, những con đường ra trận để lại dấu tích trên những chiếc xe không kính. 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
1- Bài vừa học: 
 Đọc rõ, to văn bản. 
Tóm tắt ngắn gọn văn bản.. 
 Nắm được nội dung, nghệ thuật văn bản. 
 Các tổ sân khấu hoá tác phẩm “Hoàng Lê Nhất Thống Chí”. 
 Nêu cảm nhận về người anh hùng Quang Trung-Nguyễn Huệ. 
2- Bài sắp học : CHỦ ĐỀ TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU / SGK/77 80. 
 (SOẠN BÀI: TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU) 
- Tìm hiểu về cuộc đời sự nghiệp của Nguyễn Du. 
- Đọc-tóm tắt tác phẩm.. 
- Trả lời câu hỏi phần đọc-hiểu/sgk/80. 
I V. LUYỆN TẬP: 
 Viết đọan văn ngắn miêu tả lại chiến công thàn tốc đại phá quân Thanh của vua Quang Trung từ tối 30 tết đến ngày mồng 5 tháng giêng năm Kỉ Dậu (1789)