Bài giảng Ngữ văn Khối 9 - Văn bản: Đồng chí (Chính Hữu)

Đồng chí 
Chính Hữu (1926) 
Đồng chí 
- Chính Hữu - 
Bài hát: đồng chí 
I. TÌM HIỂU CHUNG: 
1. Tác giả: 
3 
1 
2 
Quê quán: Can Lộc, Hà Tĩnh. 
Tên thật là Trần Đình Đắc, 
Năm 1946, ông gia nhập Trung đoàn Thủ đô và hoạt động trong quân đội suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. 
4 
5 
Ông bắt đầu làm thơ năm 1947, thơ ông hầu như chỉ viết về người lính và chiến tranh.Thơ Chính Hữu giàu hình ảnh, cảm xúc dồn nén, ngôn ngữ giản dị, hàm súc. 
Ông được nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000. 
- Hoàn cảnh sáng tác: cuối năm 1948 (thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Pháp), in trong tập “Đầu súng trăng treo” 
01 
02 
03003333 
Thể thơ 
Đề tài, chủ đề 
PTBĐ 
Tự do 
 Biểu cảm kết hợp miêu tả, nghị luận 
I. TÌM HIỂU CHUNG: 
2. Tác phẩm: 
Ngợi ca t ình đồng chí, đồng đội thắm thiết, sâu nặng 
I. TÌM HIỂU CHUNG: 
2. Tác phẩm: 
7 câu đầu 
10 câu tiếp theo 
3 câu cuối 
Cơ sở hình thành tình đồng chí 
Biểu hiện của tình đồng chí 
Biểu tượng đẹp về tình đồng chí 
Bố cục 
ĐỒNG CHÍ 
Nhan đề: Đồng chí 
Là cách gọi khái quát về tình đồng đội gắn bó keo sơn. 
Là những con người cùng chung lí tưởng, chí hướng, cung đơn vị 
1. Cơ sở của tình đồng chí : 
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT VĂN BẢN: 
Quê hương anh nước mặn đồng chua 
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá. 
=>Nghệ thuật đối xứng (song đôi), thành ngữ giàu sức gợi-> xuất thân của “ tôi” và “anh” từ những vùng quê nghèo khó. 
Anh với tôi đôi người xa lạ Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau . 
=>Chung mục đích, lí tưởng cách mạng từ xa lạ các anh trở thành đồng chí, đồng đội 
“Súng bên súng, đầu sát bên đầu 
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ” 
ĐỒNG CHÍ 
- Biện pháo tu từ điệp ngữ, hoán dụ: “súng, đầu, bên” đã tạo nên âm điệu khỏe, chắc, nhấn mạnh sự gắn kết cùng chung lí tưởng, nhiệm vụ. 
- Cùng chung gian khổ, từ “đôi người xa lạ”trở thành “đôi tri kỉ” gắ kết, keo sơn. 
 Câu thơ thứ 7, có gì đặc biệt? Em cảm nhận được gì về vai trò và vẻ đẹp của nó? 
 C âu thơ có 2 tiếng và một dấu chấm than. Nó là câu cảm và cũng là câu đặc biệt.Nó gắn kết 2 đoạn thơ, khép mở 2 ý cơ bản. Là một nốt nhấn, là một tiếng gọi thiết tha, xúc động. 
1. Cơ sở hình thành tình đồng chí: 
ĐỒNG CHÍ 
Câu đặc biệt 
“Đồng chí!” 
Chủ đề của bài thơ 
Khẳng định tình đồng chí, đồng đội giữa hai người lính 
Nhịp cầu nối đoạn 1 và đoạn 2 
C ơ sở tình đồng chí: 
Chung hoàn cảnh xuất thân: từ miền quê nghèo khó 
Chung lí tưởng, mục đích: lên đường vì Tổ quốc 
Chung hoàn cảnh chiến đấu gian khổ 
Tiến trình hình thành 
Xa lạ 
Chung lí t ư ởng 
Tri kỉ 
Đồng chí 
Nghệ thuật 
Cấu trúc song hành 
Thành ngữ 
Biện pháp hoán dụ, điệp ngữ 
Thông cảm, chia sẻ cùng nhau chiến đấu là nguồn cội của tình đồng chí keo sơn 
2.Những biểu hiện và sức mạnh tình đồng chí: 
“Ruộng nương anh gửi bạn thân cày 
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay 
Giếng nước góc đa nhớ người ra lính” 
2. Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí: 
Tình đồng chí là sự cảm thông sâu xa, tâm tư nỗi lòng của nhau: bỏ lại sau lưng những cái thân yêu nhất. 
“Mặc kệ” tư thế dứt khoát nhưng sâu xa rất nặng long với quê hương. 
=> Các anh đã hi sinh hạnh phúc cá nhân vì hạnh phúc của cả dân tộc. 
* Qua câu thơ trên, nêu cảm nhận của em về tình đồng chí? 
=>Tình đồng chí là sự cảm thông sâu xa, tâm tư nỗi lòng của nhau. 
 Nhà thơ đã dùng những hình ảnh quen thuộc và tiêu biểu của mọi làng quê Việt Nam: cây đa, giếng nước, sân đình như biểu tượng của quê hương. Giếng nước, gốc đa không chỉ là cảnh vật mà còn là làng quê, là dân làng, là cha mẹ, vợ con, là những người yêu dấu. Cảnh vật ở đây được nhân hoá, như có linh hồn hướng theo người lính. 
ĐỒNG CHÍ 
 Trong 6 câu thơ tiếp theo, tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì? Em cảm nhận được gì về cuộc sống và tinh thần của các anh qua những câu thơ này? 
2. Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí: 
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh 
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi. 
Áo anh rách vai 
Quần tôi có vài mảnh vá 
Miệng cười buốt giá 
Chân không giày 
- Những câu thơ sóng đôi (câu 13-14, 15-16) 
- Tả thực. 
- Các anh phải chịu đựng những cơn sốt rét ác tính và gian khổ thiếu thốn vô cùng mà các anh vẫn vui vẻ tin tưởng, “miệng cười buốt giá”. 
ĐỒNG CHÍ 
* Tình đồng chí ấm áp, chân thành được biểu hiện rõ nhất qua câu thơ nào? Em cảm nhận được gì về tình cảm ấy? 
 Câu thơ vừa nói lên tình cảm gắn bó sâu nặng giữa những người lính vừa gián tiếp thể hiện sức mạnh của tình cảm ấy. Bao thiếu thốn vật chất đã bị đẩy lùi trước tình yêu thương sâu sắc, chân thành của đồng đội. Nhờ cái bàn tay nắm chặt ấy mà người lính như được tiếp thêm sức mạnh vượt qua mọi gian khó. 
“Thương nhau tay nắm lấy bàn tay” 
* Câu thơ giúp em cảm nhận được gì về biểu hiện của tình đồng chí? 
- Tình yêu thương, tinh thần đoàn kết. 
ĐỒNG CHÍ 
“Thương nhau tay nắm lấy bàn tay” 
* Hãy nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp của 3 câu thơ cuối? 
- Nghệ thuật bút pháp hiện thực kết hợp với lãng mạn. 
- Nội dung: Đây là một bức tranh đẹp về tình đồng chí. Trong cái rét thấu xương của rừng hoang, sương muối, những người lính áo rách vai, quần vá, chân không giày cầm súng đợi giặc dưới chiến hào. Họ nhìn lên, bỗng phát hiện vầng trăng như treo trên đầu ngọn súng. 
Đêm nay rừng hoang sương muốiĐứng cạnh bên nhau chờ giặc tớiĐầu súng trăng treo. 
- Đó là một liên tưởng thật thú vị. Câu thơ như một tiếng reo vui chứa đựng bao ý nghĩa. Súng và trăng là gần và xa, thực tại và mộng mơ, chất chiến đấu và chất trữ tình. Chiến sĩ và thi sĩ. Súng và trăng là biểu tượng sóng đôi của dân tộc Việt Nam dũng cảm, hào hoa. Đồng thời nó cũng thể hiện rõ nét tư thế chủ động, tin tưởng và tâm hồn yêu đời của anh bộ đội Cụ Hồ. 
 GHI NHỚ 
 Tình đồng chí của người lính dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ và lí tưởng chiến đấu... Nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng. 
 Những chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm.